Tôi không giỏi ngoại ngữ, nhưng tôi thích nghe nhạc nước ngoài. Với tôi, âm nhạc có sức mạnh riêng của nó. Không cần phải biết tiếng Anh mới nghe nhạc Anh, hay nhạc Ý, nhạc Pháp... Nhưng để giữ nó trong tâm hồn mình lâu bền và son sắc, cần phải hiểu bài hát nói về gì, nó có đáng yêu như nhạc điệu của nó không. Vậy nên tôi có thói quen thường tìm cho ra bản tiếng Anh của các ca khúc tiếng Ý, Pháp, Tây Ban Nha mà tôi yêu thích.
Đôi lần trong lúc tìm kiếm, tôi phát hiện vài bản dịch tiếng Việt. Có cái rất hay, có cái lại... thật phải nói là tào lao hết sức.
Một trường hợp tiêu biểu là việc ai đó đã dịch L'italiano thành Say tình gì gì đó. Một bài hát ngạo nghễ đến thế mà khi qua tiếng Việt lại trở thành:
"Rót mãi những chén chua cay này
Lêu bêu như gã du ca buồn
Lang thang bước với nỗi đau
Với trái tim ta tật nguyền"
Nếu bạn chưa bao giờ biết nghĩa của bài này thì hẵn cũng không sao. Nhưng một khi đã đọc qua và biết nội dung bài hát thì việc ngồi đó mà nghe cái bản "lời việt" này rất khó chịu.
L'italiano [The Italian] nói về sự tự hào của một người Ý. Dù ai hát đi chăng nữa thì nó luôn được hát một cách ngạo nghễ, hóm hỉnh và xen chút tự hào khi được là người Ý.
Bản tiếng Ý như sau:
"L'italiano"
Lasciatemi cantare
con la chitarra in mano
lasciatemi cantare
sono un italiano
Buongiorno Italia gli spaghetti al dente*
e un partigiano come Presidente
con l'autoradio sempre nella mano destra
e un canarino sopra la finestra
Buongiorno Italia con i tuoi artisti
con troppa America sui manifesti
con le canzoni con amore
con il cuore
con piu' donne sempre meno suore
Buongiorno Italia
buongiorno Maria
con gli occhi pieni di malinconia
buongiorno Dio
lo sai che ci sono anch'io
Lasciatemi cantare
con la chitarra in mano
lasciatemi cantare
una canzone piano piano
Lasciatemi cantare
perche' ne sono fiero
sono un italiano
un italiano vero
Buongiorno Italia che non si spaventa
e con la crema da barba alla menta
con un vestito gessato sul blu
e la moviola la domenica in TV
Buongiorno Italia col caffe' ristretto**
le calze nuove nel primo cassetto
con la bandiera in tintoria
e una 600 giu' di carrozzeria
Buongiorno Italia
buongiorno Maria
con gli occhi pieni di malinconia
buongiorno Dio
lo sai che ci sono anch'io
Lasciatemi cantare
con la chitarra in mano
lasciatemi cantare
una canzone piano piano
Lasciatemi cantare
perche' ne sono fiero
sono un italiano
un italiano vero.
Bản tiếng Anh:
"The Italian"
Let me sing
with a guitar in my hand
Let me sing
I am Italian.
Good Morning Italy with your spaghetti
and your partisan for President
with my hand on the radio
and a canary on the window
Good Morning Italy with your artists
with your many American posters
with your songs of love
with kind hearts
with more women still less nuns (more women not becoming nuns?)
Good Morning Italy
Good Morning Mother Mary
with eyes full of sadness
Good Morning God
I know you know I am here.
Let me sing
with a guitar in hand
Let me sing
a song, slowly, slowly
Let me sing
because I am proud
I am an Italian
A genuine/real Italian.
Good Morning Italy who doesn't scare
with peppermint flavored toothpaste
with a pinstripe blue suit
with slow moving Sundays on TV
Good Morning Italy with extra-strong espresso coffee
the new sock from the drawer
with the clean flag (flag that switched sides/flag that was clean)
a 600 (type of car I can't think of)
Good Morning Italy
Good Morning Mother Mary
with eyes full of sadness
Good Morning God
I know you know I'm here.
Let me sing
with a guitar in my hand
Let me sing
a song, slowly, slowly
Let me sing
because I am proud
I am Italian
A geniuine/real Italian.
Thế! Từ L'italiano ra thành Say Tình. Ghê gớm thật!
Nếu biện minh dịch lời hát sao giống từng chữ trong nguyên tác được, thì quả thật là không thể. Nhưng tôi đã từng "thấy" nhạc sĩ Trần Tiến dịch Avec Toi của Celine Dion hay ra sao, hay như nhạc sĩ Quốc Bảo đã đưa "Le Geant de Papier" sang tiếng Việt tuyệt như thế nào. Đấy, có dịch từng câu từng chữ đâu mà vẫn bảo toàn nguyên vẹn vẻ đẹp của bài hát gốc. Tôi vẫn còn nhớ có lần nhạc sĩ Quốc Bảo đưa bản tiếng Việt của Le Geant de Papier lên mạng, anh dịch thành " Hình nhân non yếu", có người đã vào comment rằng anh dịch sai rồi, phải là Người khổng lồ bằng giấy chứ. Tôi thấy có chút ngộ nghĩnh. Tôi có học qua tiếng Pháp - dù đã bỏ rất lâu rồi - nhưng cũng biết được là bạn ấy nói rất đúng...theo nghĩa đen. Nhưng nếu dịch thế thì đâu gọi là hay. Người khổng lồ mà bằng giấy thì hẵn phải là hình nhân rồi. Tôi rất thích bản dịch này của anh Bảo, thích lắm lắm.
Tự ngẫm khi một ai đó dịch lời hát thành tiếng Việt thì chí ít cũng nên giữ được cái thần của bài hát, chứ đừng có theo cái kiểu " tui mượn nhạc thôi, tui tự viết lời được". Thế là giết cả một bản nhạc đấy mấy ông ạ!
